فشار خون ریوی یا فشار بالای ریوی نوعی از فشار خون است که بر شریان های ریه و سمت راست قلب انسان اثر می گذارد. در ادامه هر آنچه که باید درباره ی این بیماری بدانید، آمده است.
انواع فشار خون ریوی
اگر در فردی فشار خون ریوی تشخیص داده شود، پزشک باید شدت بیماری را مشخص کند که شامل:
کلاس۱
اگر چه در فرد فشار خون ریوی تشخیص داده شده اما علامتی ندارد و فعالیت روزانه نرمال است.
کلاس۲
فرد در حین استراحت علائمی ندارد. اما علائمی نظیر خستگی، تنگی نفس یا درد قفسه سینه را با انجام فعالیت روزانه تجربه می کند.
کلاس۳
فرد در هنگام استراحت راحت است اما در هنگام فعالیت جسمانی علامت دارد.
کلاس۴
فرد در استراحت و فعالیت علامت دارد.
عوامل خطرزا در ایجاد فشار خون ریوی
- سن پایین، فشار بالای ریوی ایدیوپاتیک در جوانان شایعتر است.
- اضافه وزن
- داشتن سابقه ی خانوادگی
- استفاده از داروهای غیر مجاز نظیر کوکائین
- دریافت درمان های معین تشدید کننده یا سرکوب کننده
- داشتن یک ریسک موجود برای پیشرفت فشار خون ریوی نظیر زندگی در ارتفاعات
- عوارض فشار خون ریوی
آریتمی
ضربان قلب نامنظم از حفره ی بالایی یا پایینی قلب از عوارض فشار بالای ریوی است که می تواند منجر به تپش قلب، سرگیجه یا غش کردن شود و حتی کشنده باشد.
خونریزی
فشار خون ریوی می تواند منجر به خونریزی داخل ریوی و سرفه ی خونی شود. این هم یکی دیگر از عوارض کشنده است.
لخته های خون
لخته ها به قطع خونریزی بعد از اینکه انسان مجروح می شود، کمک می کنند. اما گاهی اوقات لخته ها جایی ساخته می شوند که به آنها نیازی نیست. تعدادی از لخته های کوچک یا کمی بزرگ از وریدها به بیرون رانده می شوند و به ریه ها می روند و باعث نوعی فشار خون ریوی می شوند که معمولا با گذشت زمان و درمان، قابل برگشت است.
داشتن فشار خون ریوی باعث می شود احتمال گسترش لخته ها در شریان های کوچک ریه بیشتر شود به این دلیل که اگر انسان از قبل رگ های باریک شده یا بسته شده داشته باشد، احتمال ایجاد لخته بیشتر است.
بزرگی سمت راست قلب و نارسایی قلبی (cor pulmonale)
در نارسایی قلبی، بطن سمت راست قلب انسان بزرگ می شود و مجبور است خون را به سختی از شریان های باریک یا بسته شده پمپ کند. در ابتدا قلب سعی می کند به صورت جبرانی با ضخیم کردن دیواره و توسعه ی حفره ی بطن راست خونی که می تواند نگه دارد را زیاد کند. اما این ضخیم شدن و بزرگ شدن موقتی است و در نهایت بطن راست به خاطر تحمل فشار زیاد از کار میافتد.
تشخیص فشار بالای ریوی
تشخیص اولیه ی فشار بالای ریوی مشکل است چون معمولا در معاینات پزشکی رایج، نمایان نمی شود تا وقتی که وضعیت بیشتر پیشرفت کند و علائم و نشانه هایش شبیه دیگر حالات قلبی و ریوی شود.
برای تشخیص فشار بالای ریوی، پزشک ممکن است سابقه ی پزشکی و خانوادگی فرد را مرور کند، درباره ی علائم و نشانه های فرد سوال کند و معاینه های پزشکی را انجام دهد. هم چنین ممکن است پزشک تعدادی تست برای تشخیص فشار بالای ریوی تجویز کند تا شدت وضعیت فرد را تعیین کند و علت فشار ریه را پیدا کند. تست ها شامل موارد زیر می شوند:
اکوکاردیوگرام
امواج صوتی قادرند تصویری متحرک از قلب در حال تپش را ایجاد کنند. اکوکاردیوگرام به دکتر کمک می کند تا اندازه و عملکرد بطن راست و ضخامت دیواره ی بطن را چک کند. یک اکوکاردیوگرام هم چنین می تواند نشان دهد حفره ها و دریچه های قلب فرد چقدر درست عمل می کنند.
پزشکان می توانند علاوه بر تشخیص فشار بالای ریه ، برای اندازه گیری فشار شریان های ریوی هم از این تست استفاده کنند.
گاهی اوقات پزشک اکوکاردیوگرام ورزشی را توصیه می کند تا بتواند تعیین کند قلب و ریه ها زیر فشار چقدر درست عمل می کنند. در بعضی از این تست ها اکوکاردیوگرام قبل از ورزش انجام می شود و تست دیگر بلافاصله بعد از آن روی دوچرخه ثابت یا تردمیل صورت می گیرد.
هم چنین این تست می تواند به عنوان یک تست اندازه گیری میزان سوختن اکسیژن انجام شود که در آن فرد یک ماسک می پوشد و توانایی قلب و ریه ها در مبادله ی اکسیژن و کربن دی اکسید تعیین می شود. تست های ورزش دیگری هم ممکن است انجام بشود. این تست ها می توانند به تعیین شدت و علت فشار بالای ریوی کمک کنند.
هم چنین ممکن است این ها در راستای اقدامات پس از تشخیص یا درمان فشار بالای ریوی استفاده شوند تا عملکرد درمانی فشار بالای ریوی فرد چک شود.
Chest X-ray
می تواند تصاویری از قلب، ریه ها و قفسه سینه نشان دهد. این تست قادر است بزرگ شدن بطن راست قلب یا شریان های ریوی را نشان دهد که در فشار بالای ریوی ممکن است ایجاد شوند.
ECG
این تست غیرتهاجمی الگوهای الکتریکی قلب فرد را نشان می دهد و می تواند ریتم های غیرعادی را نمایان کند. در این تست پزشک می تواند علاوه بر فشار بالای ریوی، بزرگی و کشش بطن راست را هم ببیند.
کاتتر گذاشتن در قلب راست
بعد از اینکه فرد اکوکاردیوگرام انجام داد، اگر پزشک معتقد است که شخص فشار بالای ریوی دارد، احتمالا بیمار باید کاتتر قلب راست بگذارد. این تست گاهی اوقات به تایید وجود فشار بالای ریوی و تعیین شدت علائم کمک می کند.
در طول انجام این فرآیند، کاردیولوژیست یک لوله ی نازک و انعطاف پذیر را داخل ورید گردن یا کشاله ران جایگذاری می کند. سپس کاتتر به داخل بطن راست و شریان ریوی کشیده می شود. میله گذاری قلب راست به پزشک اجازه می دهد تا به طور مستقیم فشار در شریان های ریوی اصلی و بطن راست را اندازه گیری کند. هم چنین برای بررسی اثرات داروهای مختلف بر فشار بالای ریوی، از این تست استفاده می شود.
آزمایش خون
امکان دارد پزشک برای چک کردن یک ماده ی مشخص در خون که نشاندهنده ی وجود فشاربالای ریوی یا عوارض ناشی از آن است، این تست را تجویز کند.پزشک می تواند تعدادی آزمایش تکمیلی برای چک کردن وضعیت ریه های فرد و شریانهای ریوی و هم چنین برای تعیین علت فشار بالای ریوی فرد، تجویز کند.
CTscan
در طول این تست، فرد بر روی یک میز در کنار یک دستگاه حلقوی دراز می کشد. سی تی اسکن، اشعه های X تولید می کند و از بدن فرد تصاویر با مقطع عرضی تهیه می کند. پزشکان ممکن است یک رنگ در رگ های فرد تزریق کنند که کمک می کند شریان های فرد در تصاویر CT بهتر دیده شوند (CT angiography).
پزشکان می توانند از این تست برای دیدن اندازه ی قلب، نحوه ی عملکرد قلب، چک کردن لخته های خونی در شریان های ریوی و در نتیجه تشخیص فشار بالای ریوی استفاده کنند.
MRI
این تست می تواند برای چک کردن عملکرد بطن راست و جریان خون در شریان های ریوی استفاده شود. در این تست، فرد بر روی یک میز متحرک دراز می کشد و به داخل یک تونل می رود. MRI از میدان مغناطیسی و انرژی موج رادیویی برای ساختن تصویر بدن استفاده می کند و به تشخیص فشار بالای ریوی کمک می کند.
تست عملکرد تنفسی
این تست غیر تهاجمی مقدار هوایی که فرد می تواند در ریه هایش نگه دارد و هم چنین جریان هوا در داخل و خارج ریه ها را اندازه گیری می کند. در طول تست فرد داخل یک وسیله ی ساده که اسپیرومتر نام دارد، می دمد و در نتیجه به تشخیص فشار بالای ریوی کمک می کند.
Polysomnogram
این تست، فعالیت مغز، ضربان قلب، فشار خون، میزان اکسیژن و فاکتورهای دیگر فرد را وقتی خواب است، نمایان می کند. این تست می تواند به تشخیص نارسایی های مربوط به خواب کمک کند مثل آپنه ی انسدادی خواب.
Ventilation/perfusion (V/Q) scan
در این تست یک ردیاب داخل ورید بازویی به فرد تزریق می شود. این ردیاب جریان خون و هوایی که به سمت ریه ها می رود را ترسیم می کند. این تست می تواند برای تعیین اینکه آیا لخته های خون باعث ایجاد علائم فشار بالای ریوی شده اند یا خیر، استفاده شود.
Open lung biopsy
به ندرت امکان دارد یک پزشک، بیوپسی ریه را توصیه کند. بیوپسی باز ریه نوعی عمل جراحی است که زیر بیهوشی عمومی، نمونه ی کوچکی از بافت، برای چک کردن احتمالات ثانویه ی ایجادکننده ی فشار بالای ریوی، از ریه های فرد برداشته می شود و در نتیجه به تشخیص فشار بالای ریوی کمک می کند.
تست های ژنتیک
اگر عضوی از خانواده فشار بالای ریوی داشته باشد، ممکن است فرد از نظر ژن هایی که مرتبط با این بیماری است توسط پزشک، غربال شود.
اگر تست فشار بالای ریوی مثبت باشد دکتر احتمالا توصیه می کند که دیگر اعضای خانواده هم از نظر همان جهش ژنی جهت بررسی فشار بالای ریوی غربال شوند.
درمان فشار بالای ریه
فشار بالای ریوی درمان نمی شود اما پزشکان می توانند به فرد کمک کنند تا وضعیت خود را کنترل کند. درمان فشار بالای ریوی ممکن است به بهتر شدن علائم و کند شدن روند پیشرفت بیماری کمک کند.
گاهی اوقات کمی زمان لازم است تا برای فشار بالای ریوی درمان اختصاصی پیدا شود. درمان ها معمولا به صورت مخلوط است و احتیاج به مراقبت گسترده تکمیلی دارد. همچنین پزشک ممکن است درمان فرد را اگر کوتاه اثر باشد، عوض کند.
