میگرن یک بیماری وراثتی

میگرن یک بیماری وراثتی : ژنتیک یکی از عوامل مهم در بروز بیماری میگرن بوده و در بسیاری از افراد الگوی توارثی میگرن به وضوح دیده می‌شود. اما برخی از موارد میگرن نیز کاملا مستقل از ژنتیک بوده و فرد بدون وجود هیچ سابقه میگرن در خانواده، به میگرن مبتلا شده است. اما سوال مهم اینجاست که آیا واقعا میگرن یک بیماری ژنتیکی است؟ در ادامه به بررسی وراثت در بیماری میگرن به زبانی ساده خواهیم پرداخت و نقش ژنتیک در انواع مختلف میگرن را مورد بررسی قرار میدهیم.

مفهوم وراثت به زبان ساده

وراثت در نگاه اول یکی از ویژگی‌های جذاب زندگی است. شما بسیاری از خلق و خو، چهره و حتی رفتار خود را از پدر و مادر خود به ارث برده اید. اما حقیقت تلخ اینجاست که شما تنها شکل ظاهری و رنگ چشم خود را از پدر و مادر خود به ارث نبرده‌اید. شما به صورت ناخواسته ممکن است بیماری یا زمینه یک بیماری را نیز به ارث برده باشید.

شاید از دروس دبیرستان مفهوم وراثت مندلی و صفات منتقل شونده توسط یک ژن را به یاد داشته باشید. صفاتی مانند گروه خونی که به سادگی توسط یک ژن منتقل شده و رفتاری قابل پیش بینی دارند صفات تک ژنی هستند و نوع وراثت مندلی دارند.

شناخت توارث میگرن از آمار

برای یک بیماری ناشناخته مانند میگرن، ساده ترین راه ارزیابی، بررسی آمار افراد مبتلا در جامعه است. مطالعات گسترده در سطح جامعه نشان داده است که تقریبا 80 تا 90 درصد از افراد مبتلا به میگرن، تنها فرد مبتلا به میگرن در خانواده خود نیستند و فرد میگرنی دیگری نیز در خانواده آنها وجود دارد.

همچنین مشخص شده است که 50 درصد کودکانی که یکی از والدین آنها به بیماری میگرن مبتلا بوده است در طول زندگی خود ابتلا به بیماری میگرن را تجربه کرده اند و این درصد در کودکانی که پدر و مادر آنها -هر دو – به میگرن مبتلا هستند به میزان 75 درصد مشاهده شده است.

توارث میگرن به سادگی گروه خونی نیست

احتمالا اگر پدر و مادری هستید نگران وضعیت کودک خود هستید. اگرچه این نگرانی شما صحیح بوده و بایستی آمادگی لازم برای شناسایی بیماری میگرن در کودک خود را داشته باشید اما بایستی دقت کنید که اعداد 50 و 75 درصد، میزان احتمال مندلی ابتلا به میگرن نیست و تنها میانگین رخداد در جامعه است. اگر در ادامه با ما همراه باشید این موضوع را به صورت ساده بررسی خواهیم کرد.

مطالعات ژنتیکی میگرن

همانطور که گفته شده، دلیل بیماری میگرن به درستی مشخص نیست و این بیماری انواع مختلف با نوع بروز متفاوتی دارد. به همین دلیل بررسی علت ژنتیکی این بیماری به سادگی امکان پذیر نیست.

ساده ترین انواع میگرن که ژنتیک در آنها قابل بررسی است، انواعی از میگرن هستند که وراثت با الگوی مندلی و تک ژنی دارند.

معروف ترین نوعی از میگرن که وراثت با الگوی مشخص دارد میگرن همی پلژیک است. اگرچه این نوع از میگرن نیز وراثت چندان ساده‌ای ندارد، اما ژن‌های دخیل در بروز این بیماری به صورت دقیق مشخص شده و نوع توارث این بیماری مشخص شده است.

در میگرن همی پلژیک ژن‌های CACNA1A ، ATP1A2 و SCN1A که در کنترل کانال‌های یونی سلولی نقش دارند عامل ایجاد بیماری هستند و این نوع از میگرن بسته به ژن ایجاد کننده به نوع 1 تا 3 طبقه بندی می‌شود.

علاوه بر میگرن همی پلژیک برخی از انواع میگرن‌های وابسته به بیماری زمینه‌ای نیز دیده شده اند که الگوی وراثت تک ژنی یا چند ژنی با توارث مشخص دارند. که همانند میگرن همی پلژیک این بیماری‌ها نیز بیماری‌های نادری هستند.

رخداد میگرن ممکن است ترکیبی از تاثیر وراثت و محیط باشد

در طی سالها بررسی بیماری میگرن، تنها نشانه‌های تاثیر مستقیم ژن بر بروز بیماری میگرن موارد نادری مانند میگرن همی پلژیک بوده اند. همینطور در بسیاری از موارد مشاهده شده که فرد بدون وجود سابقه میگرن در اعضای خانواده خود به بیماری میگرن مبتلا شده است.

به نظر می‌رسد که ژن‌های مرتبط به میگرن به صورت مستقیم منجر به ایجاد بیماری میگرن نمی‌شوند و تنها زمینه ای را در بدن ایجاد می‌کنند به به محرک‌های ایجاد میگرن حساس تر شده و احتمال بروز میگرن در این افراد بالاتر از سایر افراد خواهد بود.

به عنوان مثال یکی از جهش‌های ژنتیکی شناخته شده در افراد مبتلا به میگرن، جهش ژنتیکی است که منجر به تجمیع گلوتامات که یکی از انتقال دهنده‌های سیستم عصبی انسان است خواهد شد. اما تجمیع گلوتامات به خودی خود موجب بروز میگرن نخواهد شد. با این وجود در بعضی از نظریات در مورد رخداد میگرن، یکی از زنجیره‌های اولیه در فرایند رخداد سردرد میگرنی تجمع نوروترانسمیترها است.

البته ممکن است میگرن حاصل جهشی در بخش غیر تنظیمی بیان ژن بوده که این جهش بر طیف وسیعی از ژن‌ها تاثیرگذار باشد.

SNP ها عوامل ایجاد کننده میگرن هستند

مطالعات اخیر نشان داده است که جهش‌های ژنتیکی مرتبط با بروز میگرن الزاما تغییرات داخل ژنی نبوده و ممکن است حاصل SNP ها باشد.

چند شکلی‌های تک نوکلئوتیدی یا Single Nucleotide Polymorphisms که به اختصار SNP نامیده می‌شوند تفاوت یافت شده دریک نوکلئوتید نسبت به موقعیت مشابه آن در توالی DNA هستند. این تغییرات لزوما در منطقه کد کننده ژنوم انسان حضور ندارند و بیشتر در نواحی غیر کد کننده ژن‌ها یافت می‌شوند. در مطالعات گسترده با نسل‌های جدید توالی یابی ژنوم و روش‌های پیشرفته ای مانند Genome-Wide Association Study (GWAS) بر روی تعداد زیادی از بیماران مبتلا به میگرن، مشخص شده که در افراد مبتلا به میگرن معمولی همراه با اورا و بدون اورا، بیشتر شاهد تغییرات تک نوکلئوتیدی ژنوم در نواحی غیر کد کننده DNA هستیم که این نواحی با تاثیر بر تنظیم بیان یک یا چند ژن دیگر باعث ایجاد زمینه برای بروز بیماری میگرن خواهند شد.

اگرچه موقعیت این SNP ها و فاصله آنها با برخی ژن‌ها امکان شناسایی بعضی از ژن‌های مورد هدف این تغییرات تک نوکلئوتیدی را فراهم کرده اما بایستی توجه داشته باشیم که شناسایی تاثیر واقعی تغییرات تک نوکلئوتیدی به سادگی امکان پذیر نیست و ممکن است این تغییرات بر تعداد زیادی از ژن‌ها تاثیرگذار باشد.

تفاوت ژنتیکی میگرن همراه با اورا و میگرن بدون اورا

یکی از سوالات مهم در زمینه ژنتیک میگرن این است که آیا میگرن همراه با اورا از نظر ژنتیکی با میگرن بدون اورا مشابه است یا خیر. در بررسی جداگانه انواع میگرن مشخص شد که جهش در بعضی از ژن‌ها تنها به صورت اختصاصی در میگرن بدون اورا قابل یافت هستند و در میگرن همراه با اورا دیده نمی شوند. اما در این مطالعات ژن اختصاصی برای میگرن همراه با اورا مشاهده نشده است.

همچنین مشخص شده که در موارد میگرن وابسته به قاعدگی تغییر در ژن پروتئین Neuropilin 1 به فروانی مشاهده شده است.

احتمال ابتلای کودک شما به میگرن

در ابتدای بحث صحبت از احتمال 50 درصدی و 75 درصدی ابتلا به میگرن در فرزندانی که یک والد یا هردو والد مبتلا به میگرن دارند شد.

نکته مهم در این آمار این است که این آمار مربوط به رفتار ژن نبوده و آمار ابتلا در جمعیت است. در واقع احتمال واقعی رخداد میگرن در کودک شما به نوع جهش ژنتیکی که منجر به این بیماری در شما شده دارد. در این شرایط ممکن است در نوع میگرن شما احتمال ابتلای کودکتان به میگرن بسیار کمتر از اعداد ذکر شده باشد و یا نوع میگرن شما به جنسیت شما مربوط بوده و فرزند شما با جنسیت مخالف هرگز به میگرن مبتلا نشود.

اگرچه آرزوی هر پدر و مادری عدم ابتلای فرزند به میگرن است اما هر پدر و مادر مبتلا به میگرن بایستی آمادگی لازم برای احتمال بروز سردرد میگرنی را در کودک خود داشته باشد و به نشانه‌های سردرد در کودک خود توجه نماید.