آسم چیست (Asthma) ؟
بسیاری از مردم هستند که تعریف درستی از بیماری آسم ندارند، در این مقاله به تعریف کلی این بیماری، انواع آن، پیشگیری، تشخیص و درمان آن پرداخته شده است در ادامه با همراه باشید و در پایان میتوانید سوالات خود را برای دکتر بهروز امامی ارسال کنید.
بیماری آسم یک بیماری مزمن است که متأثر از هوای عبوری از ریهها میباشد. در فردی که به آسم مبتلا است، دیواره های داخلی راه های هوایی (برونش) به برخی از موادی که فرد استنشاق می کند بسیار حساس شده و دچار تورم و التهاب می شوند، این مسئله باعث تورم، التهاب، حساسیت و واکنش های آلرژیک راه های هوایی می شود؛ در واکنش آلرژیک، راه های هوایی متورم می شود و عضلات اطراف راه های هوایی و دستگاه تنفسی سفت می شوند و باعث محدود شدن راه های هوایی و تولید بیش از حد مخاط می شوند و ورود و خروج هوا در ریه ها را با مشکل مواجه می سازد،
هیچکس واقعاً نمیداند که چرا برخی افراد به آسم مبتلا هستند یا مبتلا می شوند. آلرژی اغلب با آسم مرتبط است، اما همه افراد مبتلا به آلرژی به آسم مبتلا نمیشوند. علل آسم شناخته شده نیستند بااینحال، کارشناسان معتقدند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی میتواند این وضعیت را ایجاد کند یا حداقل حساسیت فردی به عوامل محیطی آسم را ایجاد میکند. عوامل دیگری که میتوان نام برد عبارتند از :
- سابقه خانوادگی
- عفونتهای ویروسی دوران کودکی مانند عفونتهای تنفسی
- قرار گرفتن در معرض آلرژن زودرس
- بهداشت ضعیف میباشند.
با توجه به اعلام سازمان بهداشت جهانی (WHO)، آسم حدود 235 میلیون نفر در سراسر جهان را تحت تأثیر قرار میدهد. WHO اعلام کرده است که حداقل 80 درصد مرگ و میر ناشی از آسم در کشورهای درحال توسعه اتفاق میافتد.
انواع آسم
طیف وسیعی از عوامل و بیماری ها می توانند منجر به بیماری آسم شوند همچنین بسته به علت و سن شروع، آسم می تواند انواع مختلفی داشته باشد که شدت آن متغیر است. آسم به دسته های خفیف، متناوب، متوسط تا شدید دسته بندی می شود.
آسم مرتبط با آلرژی
آلرژی و آسم اغلب با هم اتفاق میافتند. رینیت آلرژیک (تب یونجه)، التهاب پوشش درون بینی است و تنها بیماری شایع آلرژیک مزمن است. در افرادی که دچار رینیت آلرژیک هستند، افزایش حساسیت موجب میشود که سلولهای ایمنی بدن در پاسخ با تماس با آلرژنها، هیستامین آزاد کنند. هیستامینها همراهبا دیگر مواد شیمیایی منجر به بروز علائم آلرژی میشوند. رایجترین آلرژنها ازطریق مجاری هوایی وارد بدن میشوند. فرد مبتلا به رینیت آلرژیک ممکن است دچار آبریزش بینی، عطسهی مداوم، تورم مجاری بینی، مخاط اضافی، آبریزش از چشم و خارش گلو شود. بسیاری از علائم آسم توسط رینیت آلرژیک آغاز میشوند. در چنین وضعیتی پزشک ممکن است داروهایی برای کنترل حساسیت تجویز کند که باعث شود سرفه و دیگر علائم آسم فروکش کند.
آسم در کودکان
کودکان با احتمال بیش تری برای ابتلا به نوع متناوب آسم که باعث حملات شدید آسم می شود، روبرو هستند. ویژگی بارز آسم در کودکان، حساسیت بالا نسبت به مواد آلرژی زا است. کودکان مبتلا به آسم که در معرض دود سیگار هستند دچار مشکلات شدیدی می شوند. کودکان نسبت به بزرگسالان به علت مشکلات آسم، بیش تر در مراکز درمانی پذیرش می شوند. آسم خفیف در دوران کودکی ممکن است بدون درمان برطرف شود با این حال، بازهم خطر ادامه یافتن بیماری به خصوص در موارد آسم شدید وجود دارد و در این صورت حتما باید به دکتر اطفال ارجاع داده شود.
آسم در بزرگسالان
آسم در هر سنی ممکن است شروع شود. آسم در بزرگسالان غالبا پایدار است و نیازمند مدیریت روزانه ی حملات ناگهانی و پیشگیری از علائم آسم است. چاقی و آلرژی فاکتورهای خطرناک برای ابتلا به آسم در بزرگسالان هستند. زنان بعد از سن ۲۰ سالگی بیش تر به آسم مبتلا می شوند. مرگ ناشی ار آسم بیشتر در افراد بالای ۶۵ سال رخ می دهد.
آسم شغلی
آسم شغلی نوعی از آسم است که در نتیجهی وجود آغازگرهایی که در محل کار هستند، بروز میکند. در این نوع آسم شما ممکن است فقط در روزهایی که در محل کار هستید، دچار سختی تنفس شده و علائم آسم را داشته باشید. بسیاری از افراد مبتلا به این نوع آسم بهجای علائم معمول آسم یعنی خسخس، دچار سرفه، آبریزش و گرفتگی بینی یا سوزش چشم میشوند. برخی از مشاغل رایج که با آسم شغلی مرتبط هستند عبارتاند از پرورش دام، کشاورزی، آرایشگری، پرستاری، نقاشی و نیز کار کردن با چوب.
آسم شدید و مقاوم به درمان
این نوع آسم شامل علائم پایدار و ناتوان کننده ی آسم و مشکلات تنفسی است. تقریبا ۵ درصد از افراد مبتلا به آسم که با وجود استفاده از داروهای استاندارد درمان آسم بهبود نمی یابند دچار آسم شدید می شوند. با درمان صحیح و اجتناب موثر از محرک ها، می توان علایم این نوع آسم را تحت کنترل در آورد.
آسم فصلی
این نوع آسم در پاسخ به آلرژن هایی که فقط در در زمان های خاصی از سال در محیط اطراف وجود دارند، آلرژن هایی مانند هوای سرد در زمستان و یا گرده ها در فصل بهاراتفاق می افتد. در دیگر زمان های سال در واقع فرد هنوز هم به آسم مبتلا است اما علائم آسم را تجربه نمی کند.
آسم ناشی از ورزش
آسم ناشی از ورزش نوعی از آسم است که با انجام ورزش یا فعالیت فیزیکی آغاز میشود. بسیاری از افراد مبتلا به آسم تا حدودی دارای علائم مرتبط با ورزش هستند. با این افراد زیادی وجود دارند که فقط طی ورزش علائم آسم را نشان میدهند. در وضعیت آسم ناشی از ورزش، تنگ شدن مجاری هوایی طی ۵ تا ۲۰ دقیقه پس از شروع ورزش به اوج خود میرسد و تنفس را با مشکل روبهرو میکند. علائم طی چند دقیقه از آغاز ورزش بروز کرده و چند دقیقه پس از توقف ورزش کاهش یافته یا اینکه بدتر میشوند. شما ممکن است دچار خسخس و سرفه شوید. اگر شما قبل از ورزش برای پیشگیری از این علائم نیاز به یک اسپری استنشاقی داشته باشید، پزشک به شما خواهد گفت.
گونهی سرفهای آسم
در نوعی از آسم که گونهی سرفهای آسم نامیده میشود، نشانهی اصلی بیماری سرفههای شدید است. البته سرفه دلایل دیگری نیز میتواند داشته باشد مانند ترشحات پشت حلقی، رینیت مزمن، سینوزیت یا ریفلاکس گوارشی. سرفهی ناشی از سینوزیت با آسم رایج است. گونهی سرفهای آسم عمدتا تشخیص داده نمیشود و تحت درمان قرار نمیگیرد. آغازگرهای آسم برای گونهی سرفهای آسم معمولا عفونتهای تنفسی و ورزش هستند.
آسم شبانه
آسم شبانه نوع رایجی از این بیماری است. اگر شما مبتلا به آسم هستید، احتمال اینکه این علائم را در هنگام خواب داشته باشید، بیشتر است زیرا آسم به شدت تحتتاثیر چرخهی خواب و بیداری قرار میگیرد. علائم آسم نظیر خسخس، سرفه و دشواری تنفس بهویژه هنگام شب معمول و خطرناک هستند. بیشتر مرگهای مرتبط با آسم هنگام شب اتفاق میافتند. تصور میشود که این امر ممکن است بهعلت افزایش مواجهه با آلرژنها (آغازگرهای آسم)، سرد شدن مجاری هوایی، موقعیت خمیدهی بدن در هنگام خواب یا حتی ترشحات هورمونی که از ریتمهای شبانهروزی تبعیت میکنند، باشد. گاهی سوزش سر دل نیز میتواند در هنگام شب موجب آسم شود. سینوزیت و آسم نیز اغلب از مشکلات شب هستند بهویژه وقتی ترشحات پشت حلقی موجب آغاز علائمی نظیر سرفه شود. اگر شما مبتلا به آسم هستید و متوجه شدهاید که هرچه به شب نزدیکتر میشوید، علائم شما بدتر میشوند باید به متخصص آسم مراجعه کرده و علت آسم خود را پیدا کنید. شناسایی داروهای مناسب آسم و زمان مصرف آنها، کلید مدیریت آسم شبانه و بهبود کیفیت خواب است.
علائم آسم
وقتی مجاری هوایی افراد مبتلا به آسم تنگ، ملتهب یا پر از مخاط میشود، علائمی را تجربه میکنند. علائم رایج عبارتاند از:
- سرفه مخصوصا هنگام شب
- خسخس
- تنگی نفس
- احساس گرفتگی، درد و فشار در قفسهی سینه
علائم و نشانههایی که باید به آنها توجه کرد، عبارتاند از
- وقوع سرفههای مکرر که ممکن است در طول بازی، هنگام شب یا موقع خنده پیش آیند (سرفه ممکن است تنها علامت موجود باشد)
- انرژی کمتر حین بازی یا توقف در هنگام بازی برای نفس گرفتن
- تنفس سریع و سطحی
- احساس ناراحتی و فشار در قفسهی سینه
- تنفس صدادار (شبیه صدای سوت)
- حرکت قفسهی سینه همراهبا تنفس که ناشی از دشواری در تنفس است (ریتراکشن)
- تنگی نفس
- سفت شدن عضلات گردن و قفسه سینه
- احساس ضعف یا خستگی
- علل و آغازگرهای آسم
افراد مبتلا به آسم دارای مجاری هوایی فوق العاده حساسی هستند که در برابر بسیاری از مواد مختلف موجود در محیط که آغازگرهای آسم نامیده میشوند، واکنش نشان میدهند. تماس با این آغازگرها موجب میشود که علائم آسم آغاز یا تشدید شود. برخی از رایجترین آغازگرهای آسم عبارتاند از:
- عفونتهایی نظیر سینوزیت، سرماخوردگی و آنفلوانزا
- آلرژنهایی نظیر گرده، اسپورهای کپک، ذرات حیوانات خانگی و مایتهای گردوغبار
- محرکهایی نظیر رایحههای قوی عطرها یا محلولهای پاککننده و آلودگی هوا
- دود سیگار
- ورزش
- آبوهوا، تغییر در دما و رطوبت، هوای سرد
- عواطف شدیدی مانند اضطراب، خنده، گریه یا استرس
- داروها (مثلا آسپرین)
علل و آغازگرهای آسم
کسی بهدرستی نمیداند علت آسم چیست. چیزی که ما میدانیم این است که آسم بیماری التهابی مزمن مجاری هوایی است. علل آسم در بین افراد مختلف میتواند متفاوت باشد. بااینحال یک موضوع درمورد آسم همیشه درست است: وقتی مجاری هوایی در تماس با یک آغازگر قرار میگیرند، ملتهب، تنگ و پر از مخاط میشوند. هنگام حملهی آسم، اسپاسم عضلات اطراف مجاری هوایی، التهاب و تورم غشای مخاطی مجاری هوایی و مقادیر اضافی مخاط موجب تنگ شدن مجاری هوایی میشوند. این امر موجب افزایش مقاومت مجاری هوایی شده و تنفس دشوارتر میشود و منجر به تنگی نفس، سرفه و خسخس میشود. فرد ممکن است بهعلت تحریک مجاری هوایی و تلاش بدن برای پاکسازی تجمع مخاط غلیظ، دچار سرفه شود.
چرا برخی از افراد به آسم مبتلا میشوند؟ کسی با اطمینان پاسخ را نمیداند. ما میدانیم که آلرژیها در بسیاری از افراد دچار آسم نقش دارند ولی نه در همه. همچون آلرژی، سابقهی خانوادگی نیز در ابتلا به این بیماری نقش دارد زیرا آسم دارای مولفهی ژنتیکی قوی است.
اگر شما خود مبتلا به آسم هستید یا یکی از اعضای خانوادهی شما دچار این بیماری است، مهم است که آغازگرهای آسم را بشناسید. وقتی این آغازگرها را شناختید و از مواجهه با آنها اجتناب کردید (یا میزان مواجهه با آنها را کاهش دادید)، میتوانید نقش فعالی در کنترل آسم و کاهش تعداد حملات آسم داشته باشید. برای مثال، اگر متوجه شدید آلرژیها علت آسم شما هستند، شما احتمالا مبتلا به آسم آلرژیک هستید. آگاهی از آلرژنهای محیطی، غذایی و تنفسی و پرهیز از آنها میتواند بهطور قابلتوجهی به کاهش تعداد یا شدت حملات آسم کمک کند. اگر بهنظر میرسد که آلایندههای محیطی علت آسم هستند، باید تا جای ممکن هنگامی که آلودگی هوا سنگین است، بیمار در فضای بسته بماند. بیمار باید تلاش کند آغازگرهای مخصوص به خود را پیدا کند و برای کنترل بهتر بیماری از مواجهه با این آغازگرها پرهیز کند.
آلرژیها میتوانند موجب آسم شوند
آلرژی با آسم یک مشکل رایج است. ۸۰ درصد از افراد مبتلا به آسم، نسبتبه برخی از ذراتی که در هوا وجود دارند مانند گردهی گیاهان، کپک، ذرات حیوانات، مایتهای گردوغبار و ذرات حاصل از سوسکها، آلرژی دارند. طبق نتایج یک مطالعه، احتمال ابتلا به آسم کودکان در کودکانی که در خانههایی زندگی میکنند که در آنها سطوح بالایی از ذرات سوسکها وجود دارد، بیشتر است. تشدید علائم آسم پس از مواجهه با گردوغبار، عمدتا ناشی از آلرژی به مایتهای گردوغبار است.
آلرژیهای غذایی میتوانند منجر به بروز واکنشهای خفیف تا مرگبار شوند. افراد دارای آلرژی غذایی ممکن است آسم را نیز بهعنوان بخشی از واکنش آنافیلاکسی ناشی از آلرژی غذایی نشان دهند. معمولترین غذاهای مرتبط با علائم آلرژیک عبارتنداز:
- تخممرغ
- شیر گاو
- بادام زمینی
- آجیل
- سویا
- گندم
- ماهی
- میگو و دیگر جانوران دریایی
- سالادها
- میوههای تازه
نگهدارندههای مواد غذایی نیز میتوانند موجب آغاز آسم شوند. افزودنیهای سولفیتی مانند بیسولفیت سدیم، بیسولفیت پتاسیم، متابیسولفیت سدیم، متابیسولفیت پتاسیم و سولفیت سدیم که بهطور معمول در مراحل فرآوری و آمادهسازی غذاها استفاده میشوند، ممکن است در افرادی که حساس هستند، موجب آغاز آسم شوند.
حمله آسم
حملهی آسم، تشدید ناگهانی علائم آسم است. هنگام حملهی آسم، مجاری هوایی بیمار تنگ، متورم یا پر از مخاط میشوند. علائم رایج، شامل مواد زیر میشوند:
- سرفه مخصوصا هنگام شب
- خسخس
- تنگی نفس
- احساس درد، فشار و سفتی در قفسهی سینه
علائم حملهی آسم در تمام بیماران یکسان نیست. یک فرد ممکن است همهی این علائم را نداشته باشد یا اینکه در زمانهای مختلف، علائم متفاوتی داشته باشد. علائم ممکن است خفیف باشند مانند کاهش فعالیت یا بیحالی. همچنین علائم ممکن است در حملات مختلف آسم با شدتهای مختلفی بروز کنند.
حمله آسم چیست؟
حملهی آسم تشدید ناگهانی علائم آسم است که با گرفتگی ماهیچههای اطراف مجاری هوایی ایجاد میشود (اسپاسم برونش). طی حملهی آسم، پوشش مجاری هوایی متورم یا ملتهب شده و مخاط غلیظتری (نسبتبه حالت طبیعی) تولید میشود. تمامی این عوامل (اسپاسم برونش، التهاب و تولید مخاط) موجب بروز علائم حملهی آسم مانند دشواری تنفس، خسخس، سرفه، تنگی نفس و دشواری در انجام فعالیتهای معمول روزمره میشوند. دیگر علائم یک حملهی آسم میتواند شامل موارد زیر باشد:
- خسخس شدید هنگام دم و بازدم
- سرفهای که متوقف نمیشود
- تنفس بسیار سریع
- احساس فشار و تنگی در قفسه سینه
- گرفتگی عضلات گردن و قفسه سینه
- دشواری در صحبت کردن
- احساس اضطراب یا وحشتزدگی
- صورت رنگپریده و عرق کرده
- کبودی لبها یا ناخنها
- تشدید علائم با وجود مصرف داروها
برخی از افراد مبتلا به آسم که برای مدتزمان طولانی دچار حملهی آسم نشده یا دیگر علائم این بیماری را نشان ندادهاند، ممکن است بهعلت قرار گرفتن در معرض آغازگرهایی مانند ورزش یا هوای سرد علائمشان تشدید شود. بهطور کلی حملات خفیف آسم رایجتر هستند. معمولا مجاری هوایی طی چند دقیقه یا ساعاتی پس از درمان باز میشوند. حملات شدید آسم رواج کمتری دارند اما برای مدت طولانیتری میمانند و نیاز به کمک فوری پزشکی دارند. باید حتی علائم خفیف حملهی آسم را تشخیص داد و درمان کرد تا از بروز حملات شدید جلوگیری کنیم و آسم را تحت کنترل درآوریم.
حمله شدید آسم
حملات طولانیمدت آسم که به داروهای گشادکنندهی برونش پاسخی نمیدهند، یک مورد اورژانسی محسوب میشوند. پزشکان به این حملههای شدید Status Asthmaticus میگویند و بیمار در چنین وضعیتی نیاز به مراقبتهای اورژانسی دارد.
اگر حمله آسم تحت درمان قرار نگیرد، چه اتفاقی میافتد؟
بدون درمان فوری، مشکل تنفسی فرد بیمار شدیدتر شده و صدای خسخس او بیشتر میشود. اگر فرد بیمار در جریان حملهی آسم از پیک فلومتر (برای اندازهگیری جریان هوای بازدم جهت بررسی عملکرد ریه و سیستم تنفسی) استفاده کند، عددی که این دستگاه نشان میدهد به احتمال زیاد نسبتبه عددی که در وضعیت طبیعی میبیند، کمتر است.
از آنجایی که ریههای بیمار طی حملهی آسم دچار گرفتگی میشوند، ممکن است استفاده از پیکفلومتر اصلا امکانپذیر نباشد. همچنین ممکن است ریهها طی یک حملهی آسم بهحدی سفت شوند که جریان هوای کافی برای تولید صدای خسخس وجود نداشته باشد. این وضعیت که با عنوان خاموشی قفسه سینه شناخته میشود، یک علامت جدی است. در هنگام حملهی شدید آسم بیمار باید فورا به بیمارستان انتقال داده شود. متاسفانه برخی از افراد ناپدید شدن خسخس طی حملهی آسم را علامت بهبودی درنظر گرفته و اقدامی در جهت رفع این وضعیت نمیکنند.
اگر بیمار درمان مناسب حملهی آسم را دریافت نکند، ممکن است عاقبت قادر به سخن گفتن نباشد و اطراف لبهای او آبیرنگ شود. این تغییررنگ که با عنوان سیانوز شناخته میشود، به این معنا است که میزان اکسیژن خون بیمار کاهش پیدا کرده است. بدون انجام درمان فوری در اتاق اورژانس، فرد ممکن است هوشیاری خود را از دست داده و درنهایت از دنیا برود.
چگونه علائم اولیه حمله آسم را تشخیص دهیم
علائم هشداردهندهی اولیه، تغییراتی هستند که درست قبل یا با فاصلهی بسیار نزدیکی از آغاز یک حملهی آسم اتفاق میافتند. این تغییرات قبل از علائم شناختهشدهی آسم اغاز میشوند و اولین علائمی هستند که نشان میدهند علائم آسم در حال تشدید است. بهطور کلی، این علائم اولیه بهاندازهای شدید نیستند که مانع از انجام فعالیتهای طبیعی و روزمرهی فرد شوند اما با شناسایی این علائم فرد میتواند حملهی آسم را متوقف کند یا از تشدید علائم پیشگیری کند. علائم هشداردهندهی اولیه یک حملهی آسم شامل موارد زیر میشود:
- سرفهی مکرر بهخصوص در شب
- کاهش عددی که پیک فلومتر نشان میدهد
- دشواری تنفس
- احساس خستگی شدید یا ضعف در هنگام فعالیت جسمی
- خسخس یا سرفه در جریان یا پس از فعالیت جسمی
- احساس خستگی، آشفتگی، ناراحتی و تحریکپذیری
- کاهش یا تغییر در عملکرد ریه
- علائم یک سرماخوردگی یا آلرژی (عطسه، آبریزش بینی، سرفه، گرفتگی بینی، گلودرد و سردرد)
- مشکلات خواب
در برخی از حملات آسم، تورم در راه های هوایی می تواند رسیدن هوا به ریه ها و در نتیجه ورود اکسیژن به جریان خون و اندام های حیاتی را به طور کامل متوقف کند. این نوع حمله ی آسم می تواند کشنده باشد و نیاز به بستری فوری در بیمارستان دارد، در شروع حمله ی آسم، راه های هوایی اجازه ورود هوا به اندازه ی کافی به ریه ها را می دهند اما اجازه ی خروج دی اکسید کربن با سرعت کافی را نمی دهند. دی اکسید کربن برای بدن سمی است و اگر طی حمله ی آسم طولانی مدت از بدن خارج نشود منجر به افزایش گاز دی اکسید کربن در ریه ها و کاهش ورود اکسیژن به جریان خون می شود.
در سراسر جهان حدود ۲۵۰،۰۰۰ نفر به علت آسم می میرند. حملات آسم هنگامی رخ می دهد که علائم به اوج خود برسند، به طور ناگهانی شروع می شوند و از خفیف تا شدید متغیر هستند. افرادی که دارای علائم واضح آسم هستند باید جهت درمان و مشاوره در مورد تکنیک های مدیریت علائم و همچنین شناسایی عوامل آسم و نحوه ی اجتناب از آن ها به پزشک مراجعه کنند.
حملات آسم و پردنیزون
اگر شما حملهی آسم شدیدی داشته باشید، پزشک ممکن است برای شما یک دورهی کوتاه مدت از کورتیکواستروئیدهای خوراکی را تجویز کند. وقتی این داروها بهصورت خوراکی و برای کمتر از دو هفته مصرف شوند، احتمال بروز اثرات جانبی آنها کمتر است ولی وقتی برای ماهها مصرف شوند، دارای اثرات جانبی جدی و پایداری خواهند بود. پس از اینکه علائم شدید حملهی آسم شما بهطور موفقیتآمیزی درمان و کنترل شد، پزشک درجهت به حداقل رساندن نیاز شما به این دارو کار خواهد کرد. استفادهی روزانهی درست از کورتیکواستروئیدهای استنشاقی موفقترین روش برای انجام این کار است
درمان کاملی برای آسم در دسترس نیست، اما مدیریت علائم می تواند به فرد مبتلا به آسم برای داشتن زندگی کامل و فعال کمک کند.
تشخیص آسم
سه قسمت اصلی تشخیص آسم شامل تاریخچه ی پزشکی، یافته های معاینه ی بالینی و نتایج تست های تنفسی است. سابقه ی خانوادگی آسم و آلرژی به علت افزایش خطر آسم می تواند به تشخیص آسم کمک کند. تشخیص آسم در کودکان زیر ۵ سال مشکل است زیرا ممکن است با دیگر بیماری های دوران کودکی قابل تشخیص نباشد. اگر کودکان در زمان ابتلا به سرماخوردگی یا عفونت های تنفسی در اوایل زندگی تجربه ی خس خس سینه داشته باشند، مستعد ابتلا به آسم پس از ۶ سالگی هستند. دیگر بیماری هایی که می توانند در مدیریت و درمان آسم مداخله کنند شامل:
- آبریزش بینی
- عفونت های سینوسی
- رفلکس اسید معده
- استرس های روانی
- آپنهی خواب
معاینه ی بدنی
معاینه ی فیزیکی معمولا بر روی دستگاه تنفسی فوقانی، قفسه ی سینه و پوست تمرکز دارد. پزشک همچنین آبریزش بینی، تورم بینی، رشد توده در داخل بینی و بیماری های پوستی از جمله اگزما و کهیر را چک می کند. خس خس سینه یک نشانه ی مهم در تشخیص انسداد راه های هوایی و آسم است. افراد مبتلا به آسم همیشه علائم فیزیکی را نشان نمی دهند و ممکن است در طول معاینه، هیچ گونه علائمی نداشته باشد.
آزمایشات آسم
تست های عملکرد ریه یکی دیگر از مولفه های تشخیص آسم هستند. این تست ها مقدار هوای استنشاقی طی دم و بازدم و سرعت خروج هوا از ریه ها را اندازه گیری می کنند. تست های عملکرد ریه مانند:
اسپیرومتری
به بررسی عملکرد ریه کمک می کند.
آزمون تحریک برونش
به عنوان “تست چالش” نیز شناخته می شود و شامل ماده ای مانند هوای سرد است که باعث انسداد راه های هوایی و بروز علائم آسم می شود.
تست آسم ناشی از ورزش
شامل تمرین شدید با هدف ایجاد علائم آسم است.
آزمایش های آلرژیک
برای شناسایی موادی که باعث ایجاد علائم آسم یا تشدید آسم می شود.
بیماری هایی که ممکن است با آسم اشتباه گرفته شوند
بیماری هایی وجود دارد که ممکن است با آسم دارای علائم مشترک باشند
- رفلاکس اسید معده به مری(GERD)
- سوزش سر دل
- تب یونجه
- سینوزیت
- آپنه ی خواب
- بیماری انسدادی مزمن ریوی(COPD)
- تومورهای راه های هوایی
- انسداد راه های هوایی
- برونشیت
- ذات الریه(پنومونی)
- وجود لخته ی خون در ریه، یا آمبولی ریوی
- نارسایی احتقانی قلب
- اختلال عملکرد تارهای صوتی
- عفونت ویروسی دستگاه تنفسی تحتانی
تشخیص اسم از دیگر بیماری ها
پزشک با انجام تست های تشخیصی زیر، آسم را از دیگر بیماری های افتراقی تشخیص خواهد داد
- عکس اشعه ی ایکس از قفسه ی سینه
- نوار قلب (ECG)
- شمارش کامل سلول های خونی(آزمایش خون)
- سی تی اسکن ریه ها
- ارزیابی ریفلاکس اسید معده به مری
- بررسی خلط
مشکلات سلامتی که ممکن است شبیه آسم به نظر برسند
بیماریهای مختلفی وجود دارند که میتوانند موجب بروز علائمی نظیر علائم آسم شوند. برای مثال، آسم قلبی نوعی نارسایی قلبی است که علائم آن شبیه به برخی از علائم آسم معمولی است. اختلال عملکرد طنابهای صوتی دیگر مشکل سلامتی است که شبیه آسم است. اخیرا گزارشهای زیادی درمورد سندرم خاصی که در آن ناهنجاری طنابهای صوتی موجب خسخسی میشود که با آسم اشتباه گرفته میشود، منتشر شده است. این وضعیت بیشتر در زنان جوانی که دچار خسخسهایی با صدای بلند هستند و به داروهایی که برای باز کردن مجاری هوایی تجویز میشوند، پاسخی نمیدهند، دیده میشود.
مدیریت و درمان آسم
دکتر ریه با توجه به نوع آسم، سن و محرک های آسم درمان مناسب یا درمان های ترکیبی را تجویز می کند. درمان آسم به سه دسته ی اصلی ورزش های تنفسی، کمک های اولیه (درمان های نجات دهنده) و درمان های بلند مدت کنترل آسم، تقسیم می شود. در زیر به توضیح مختصر آن ها می پردازیم:
تمرینات تنفسی
این تمرینات به افزایش ظرفیت ریه ها و کاهش علائم شدید آسم کمک می کند.
درمان های نجات دهنده یا کمک های اولیه
این داروها فقط در هنگام حمله ی آسم استفاده می شود تا به تنفس دوباره کمک کنند. این داروها عبارتند از:
- اسپری ها و افشانه ها : 2 تا 6 پاف از دارو به کاهش علائم کمک می کند.
- گشاد کننده های برونش : به شل شدن عضلات سفت شده در ریه کمک می کنند.
- ضد التهاب ها : اگر نشانه ها بیش از ۲۰ دقیقه طول بکشند و دوز دوم دارو کمکی نکند، به پزشک مراجعه کنید.
درمان های بلند مدت کنترل آسم
این دسته از داروها باید هر روز برای جلوگیری از علائم آسم مصرف شوند.
درمان های خانگی آسم
به طور کلی داروهای بدون نسخه و داروهای جایگزین به عنوان درمان آسم توصیه نمی شوند. اگر آسم به درستی درمان نشود می تواند زندگی فرد را تهدید کند. با این حال، داروهای خانگی ممکن است در توقف علائم در موارد اضطراری موثر باشند که برخی از آن ها شامل موارد زیر است:
- روغن خردل
- قهوه یا چای کافئین دار
- روغن یا اسانس اکالیپتوس و اسطوخودوس
پیشگیری از آسم
از آنجایی که علت آسم دقیقا شناسایی نشده است، جلوگیری از آسم کاملا میسر نیست. با این حال رعایت موارد زیر در کاهش بروز آسم می تواند مفید باشد:
- اجتناب از محرک ها
- کاهش قرار گرفتن در معرض آلرژن ها
- انجام تست های تشخیص آلرژی
- مصرف داروهای پیشگیرانه
تشخیص آسم
تشخیص درست آسم نخستین گام برای خودمدیریتی این بیماری مزمن ریه است. پس از تشخیص آسم، پزشک موثرترین و بیخطرترین داروها را برای درمان علائم آسم تجویز خواهد کرد بهطوری که بیمار بتواند زندگی فعال و پرباری داشته باشد. درمانهای زیادی برای تسکین علائم این بیماری موجود هستند که پزشک در قالب یک «برنامهی عمل آسم»، درمانها و داروهای بیمار را مشخص میکند.
مشکلات تشخیص آسم
مشکل مرتبط با تشخیص آسم این است که در اغلب اوقات که بیمار به پزشک مراجعه میکند، علائم آشکاری از آسم ندارد. برای مثال شما ممکن است برای یک هفته سرفه و خسخس داشته باشید ولی وقتی به مطب پزشک میروید هیچ کدام از این علائم را نداشته باشید. سپس ناگهان وقتی که اصلا انتظارش را ندارید، علائم حملهی آسم مانند تنگی نفس، سرفه و خسخس بروز میکنند.
گاهی اوقات آلرژی نسبتبه گردهی گیاهان یا تغییرات آبوهوایی موجب آغاز علائم حملهی آسم میشوند. در مواقع دیگر، یک عفونت ویروسی مانند سرماخوردگی یا آنفلوانزا میتوانند موجب آغاز حملهی آسم شوند. سیگار کشیدن نیز میتواند موجب تشدید علائم آسم شود، همانطور که سینوزیت و آلرژیهای محیطی نیز میتوانند موجب بروز این علائم شوند. حتی ورزش یا استرس ناگهانی یا آلرژی به آسپرین یا دیگر داروها نیز میتوانند موجب بروز حملات آسم شوند.
اگر شما مبتلا به آسم هستید، ممکن است برای چند هفته یا حتی چندین ماه هیچ علامتی از آسم نداشته باشید. این مسئله تشخیص آسم را دشوارتر میکند، مگر اینکه شما یک سری تمرین داخل خانه انجام دهید و آغازگرهای آسم و علل آسم خود را بشناسید و به پزشک کمک کنید که تشخیص دقیقی از بیماری شما داشته باشد.
درمان آسم
اگر شما یا یکی از عزیزانتان دچار آسم هستید، باید درمورد موثرترین درمانها برای تسکین کوتاهمدت و کنترل بلندمدت آن بدانید. آگاهی از درمانهای آسم به شما کمک میکند که بتوانید در زمینهی مدیریت علائم آسم خود مؤثر باشید. وقتی دچار حملهی آسم میشوید یا علائم آسم بروز میکنند، باید بدانید که چه وقت باید به پزشک مراجعه کنید تا از بروز یک مورد اورژانسی جلوگیری کنید.
داروهای آسم
داروهای آسم میتوانند زندگی شما را نجات دهند و به شما اجازه میدهند که با وجود ابتلا به آسم، زندگی فعالی داشته باشید.
استروئیدها و دیگر داروهای ضدالتهاب
داروهای ضدالتهاب بهخصوص اسپریهای استروئیدی، مهمترین درمان برای بیشتر افراد مبتلا به آسم هستند. این داروها ازطریق کاهش تورم و تولید مخاط در مجاری هوایی از بروز حملات آسم پیشگیری میکنند. با مصرف این دارو، از میزان حساسیت مجاری هوایی کاسته میشود و احتمال اینکه این مجاری دربرابر آغازگرهای آسم واکنش نشان داده و موجب بروز علائم آسم شوند را کم میکنند.
گشادکنندههای برونش
گشادکنندههای برونش ازطریق ریلکس کردن ماهیچههایی که اطراف مجاری هوایی را میگیرند، موجب تسکین علائم آسم میشوند. آنها به باز شدن مجاری هوایی کمک میکنند. اسپریهای گشادکنندهی برونش با قابلیت اثربخشی سریع که اغلب بهعنوان «اسپریهای نجات» شناخته میشوند، برای تسکین سریع سرفه، خسخس، گرفتگی قفسهی سینه و تنگی نفس استفاده میشوند. افراد مبتلا به آسم ناشی از ورزش نیز ممکن است قبل از ورزش لازم باشد از این اسپریها استفاده کنند. این داروها نباید بهصورت روزمره و در درمان روتین آسم مورد استفاده قرار گیرند. اگر شما در طول یک هفته مجبور هستید که بیش از دوبار از اسپریهای نجات استفاده کنید، به این معنا است که آسم شما بهخوبی کنترل نشده است. از پزشک خود بخواهید که داروهای کنترلکنندهی آسم شما را بهبود بخشد. گاهی در ترکیب با استروئیدهای تنفسی یا کوتیکواستروئیدها، از داروهای گشادکنندهی برونش طولانی اثر، برای کنترل علائم آسم یا وقتی که فرد با وجود درمان با استروئید تنفسی روزانه دچار علائم آسم میشود، استفاده میشود. این نوع داروها هرگز بهتنهایی بهعنوان درمان طولانیمدت آسم مورد استفاده قرار نمیگیرند.
اسپریهای تنفسی
اسپریهای آسم رایجترین و موثرترین راه رساندن داروهای آسم به ریهها هستند. آنها انواع مختلفی دارند و به روشهای مختلفی مورد استفاده قرار میگیرند. در برخی از اسپریها تنها یک نوع دارو و در برخی دیگر دو نوع دارو وجود دارد.
نبولایزر آسم
اگر شما در زمینهی استفاده از اسپریهای کوچک مشکل دارید، پزشک ممکن است برای شما یک نبولایزر آسم تجویز کند. این دستگاه یک بخش دهانی یا ماسک دارد و معمولا برای نوزادان، کودکان کم سن، سالخوردگان و افرادی که در زمینهی استفاده از اسپریها مشکل دارند، تجویز میشود. نبولایزر داروهای آسم را از حالت مایع به حالت مه تبدیل میکند، بنابراین انتقال داروها به ریهها آسانتر میشود.
چه علائمی نشانه بدتر شدن آسم هستند؟
اگر علائم و نشانههای اولیه تشخیص داده نشده و درمان نشوند، ممکن است تشدید شوند. وقتی علائم بدتر میشوند، فرد ممکن است در انجام کارهای روزمره و خواب دچار مشکل شود. علائم بدتر شدن آسم عبارتاند از:
- سرفههایی که متوقف نمیشوند (روز و شب)
- خسخس
- تنگی قفسه سینه
- تنگی نفس
- پاسخ ضعیف به داروهای آسم نظیر داروهای استنشاقی نجاتبخش یا دیگر گشادکنندههای برونش
عوامل خطرساز آسم (عوامل محیطی و تاثیرات آن روی بیماری یا بالعکس)
معمولا عوامل خطرساز و علتهایی وجود دارند که شما را نسبت به ابتلای به آسم و مشکلات تنفسی مستعد میکنند. البته آسم میتواند برای هر فردی بدون این عوامل خطرساز نیز اتفاق بیفتد ولی احتمال بروز آن وقتی هیچ عامل خطرسازی نباشد، کمتر است. در این بخش برخی از عوامل خطرساز آسم را مورد بررسی قرار میدهیم.
پس از تعیین عوامل خطرساز آسم درمورد کنترل و تلاش برای ایجاد تغییراتی در سبک زندگی خود تصمیم بگیرید. اجتناب از عوامل خطرسازی که میتوانید آنها را کنترل کنید برای پیشگیری از علائم آسم حیاتی است. اگرچه شما نمیتوانید جنسیت یا سابقهی خانوادگی خود را تغییر دهید، میتوانید از سیگار کشیدن، تنفس هوای آلوده یا آلرژنها دوری کنید و از سلامت جسمی عمومی خود مراقبت کنید. با کنترل عوامل خطرساز آسم را کنترل کنید. با شناخت تمام عوامل خطرساز، شما ممکن است بتوانید قادر به پیشگیری یا کنترل آسم خود شوید.
آسم و جنسیت
آسم کودکان در میان پسربچهها شیوع بیشتری دارد. مشخص نیست که چرا چنین چیزی اتفاق میافتد اما برخی از متخصصان میگویند که اندازهی مجاری هوایی در پسربچهها نسبتبه مجاری هوایی دختربچهها کوچکتر است و این امر ممکن است در افزایش خطر خسخس پس از یک سرماخوردگی یا دیگر عفونتهای ویروسی نقش داشته باشد. تقریبا در ۲۰ سالگی، نسبت شیوع آسم در دو جنس برابر میشود. در سن ۴۰ سالگی، زنان نسبتبه مردان بیشتر به آسم بزرگسالی مبتلا میشوند.
سابقه خانوادگی آسم
پدر یا مادر یا هر دو میتوانند در ابتلا به آسم شما مقصر باشند. ژنها در حساسیت فرد نسبتبه آسم نقش دارند. تصور میشود که سه پنجم از کل موارد آسم ارثی هستند. براساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریها، احتمال ابتلای به آسم در فردی که دارای یک والد مبتلا به آسم است، نسبتبه کسی که والد مبتلا به آسم ندارد، سه تا ۶ برابر بیشتر است.
آتوپی و آسم
آتوپی به گرایش ژنتیکی یک فرد برای توسعهی اگزما، رینیت آلرژیک، ورم ملتحمهی آلرژیک و آسم اشاره دارد. آتوپی موجب افزایش حساسیت دربرابر آلرژنهای معمولی بهویژه آنهایی که در غذا و هوا وجود دارند، میشود. برخی از کودکان مبتلا به اگزما یا درماتیت آتوپیک، دچار آسم نیز میشوند. برخی از یافتهها نشان میدهند که کودکان مبتلا به درماتیت آتوپیک ممکن است دچار آسم شدید و ماندگاری مانند آسم بزرگسالی شوند.
آلرژیهای مرتبط با آسم
اغلب، آلرژی و آسم با هم هستند. آلرژیهای داخل خانه میتوانند شاخصی از خطر ابتلای یک فرد خانواده به آسم باشند. نتایج یک مطالعه نشان میدهد سطوح سموم باکتریایی (اندوتوکسین) موجود در گردو غبار خانه ارتباط مستقیمی با علائم آسم دارد. منبع آلرژنهای داخل خانه شامل پروتئینهای حیوانی (بهویژه آلرژنهای سگ و گربه)، مایتهای گردوغبار، سوسکها، قارچ و کپک است. تغییراتی که امروزه درجهت افزایش بهرهوری انرژی در خانهها انجام میشود، میزان مواجهه با این مواد را افزایش میدهد.
آسم و چاقی
برخی از مطالعات نشان میدهند که شیوع آسم در میان افرادی که دارای اضافهوزن هستند، بیشتر است. بهنظر میرسد کنترل آسم در افراد دارای اضافه وزن دشوارتر بوده و آنها نیاز به مصرف داروی بیشتری دارند.
آسم و بارداری
سیگار کشیدن مادر در دوران بارداری منجر به کاهش عمکرد ریهی نوزاد میشود. تولد زودرس نیز یک عامل خطرساز برای توسعهی آسم است.
عوامل محیطی و آسم
آلودگیهای هوای داخل خانه نظیر دود سیگار، کپک و بخارهای سمی حاصل از پاککنندههای خانگی و رنگها میتوانند موجب بروز واکنشهای آلرژیک و آسم شوند. عوامل محیطی مانند آلودگی، سولفور دیاکسید، نیتروژن اکسید، اُزُن، دمای سرد و رطوبت بالا میتوانند در افراد حساس موجب آغاز آسم شوند. درحقیقت، علائم آسم و میزان مراجعه به بیمارستان در دورههایی که آلودگی هوا شدید است، افزایش مییابد.
ازن مهمترین عنصر مخرب موجود در دود است. این عنصر موجب سرفه، تنگی نفس و حتی درد در ناحیهی قفسهی سینه میشود و میتواند موجب افزایش حساسیت نسبتبه عفونت شود. سولفور دیاکسید جزء دیگر دود، نیز موجب تحریک مجاری هوایی و گرفتگی مجاری عبور هوا و درنهایت منجر به حملات آسم میشود.
اجاقهای گازی، منبع اصلی نیتروژناکسید هستند که یک آلایندهی معمول داخل خانه است. احتمال بروز خسخس، تنگی نفس، حملات آسم و تب یونجه در افرادی که با استفاده از گاز غذا میپزند، نسبتبه کسانی که از روشهای دیگر برای پخت غذا استفاده میکنند، بیشتر است.
تغییرات آبوهوایی نیز در برخی از افراد موجب حملهی آسم میشود. برای مثال هوای سرد موجب افزایش گرفتگی مجاری هوایی و افزایش تولید مخاط میشود. افزایش در رطوبت نیز ممکن است در برخی از افراد موجب دشواری تنفس شود.
دود سیگار یک عامل خطرساز آسم است
استعمال سیگار با خطر ابتلای به آسم همراه است. شواهدی وجود دارد که نشان میدهد استعمال سیگار در میان نوجوانان، خطر ابتلا به آسم را افزایش میدهد. حتی قرار گرفتن در معرض دود سیگار دیگران در اوایل زندگی با توسعهی آسم ارتباط دارد.
برخی از سوالاتی که بهتر است شما از قبل مراجعه به پزشک در نظر بگیرید
پزشک معالج، نخستین و مهمترین نقش را در کمک به کنترل آسم دارد. در معاینهی اولیه، پزشک سابقهی پزشکی دقیق شما را مورد پرسش قرار میدهد، شامل هرگونه اطلاعاتی درمورد علائم آسم، احساسات شما، آغازگرهای شناختهشده آسم و آلرژی، سطح فعالیت و رژیم غذایی، محیط خانه و محل کار و سابقهی خانوادگی. در جریان این ارزیابی باید درمورد علائم و آغازگرهای آسم سخن بگویید.
آیا میتوانید علائم آسم خود را توصیف کنید؟ (بررسی کنید که شما کدامیک از علائم و نشانههای زیر را دارید)
- تنگی نفس
- خسخس که احتمالا توسط آلرژیها، سرماخوردگی، عفونت سینوسها یا برونشیت آغاز میشود
- سرفهی مکرر یا سرفه فقط هنگام شب
- خسخس شدید هنگام دم و بازدم
- تنفس سریع
- احساس درد یا فشار در قفسه سینه
- دشواری در صحبت کردن
- احساس اضطراب یا وحشتزدگی
- رنگپریدگی و تعرق صورت
- آبی رنگ شدن ناخنهای دست یا لبها
چه موقع این علائم را تجربه میکنید؟
- تمام زمانها: غیرقابل پیشبینی
- فقط هنگام ورزش
- هنگام شب
- ساعات اولیهی صبح هنگام خواب
- در طول فصل گرده
- وقتی احساس اضطراب یا استرس میکنید
- وقتی دودی را استنشاق میکنید
- وقتی عطری را میبویید
- وقتی نزدیک سگها و گربهها میشوید
- وقتی در شرایط تهویه مطبوع قرار میگیرد یا اینکه هوای سرد تنفس میکنید
- وقتی میخندید یا آواز میخوانید
- مرتبط با آلرژیها، عفونت سینوسها یا ترشحات پشتحلقی
- مرتبط با سوزش سردل یا ریفلاکس گوارشی
- وقتی آسپرین یا دیگر داروهای ضدالتهاب را مصرف میکنید
آیا دارای سابقهی خانوادگی ابتلا به آسم یا آلرژی هستید
آیا مکررا دچار برونشیت میشوید
آیا قبلا مبتلا به آسم تشخیص داده شدهاید
آیا تاکنون بهخاطر آسم در اتاق مراقبتهای ویژهی بیمارستان بودهاید یا برای آسم پردنیزون مصرف کردهاید
با پزشک معالج خود صحبت کنید
اگر آسم شما تشخیص داده شد ولی بهنظر میرسد درمانهای شما دیگر اثربخش نیستند، زمان آن رسیده که دوباره به پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر آسم شما تشخیص داده شده ولی شما مجبورید که بهطور مکرر از اسپری نجات استفاده کنید، باز هم لازم است به پزشک معالج خود مراجعه کنید. شاید لازم باشد برای کنترل بهتر بیماری رژیم دارویی شما تغییر کند. پزشک میتواند مشکل را تشخیص دهد و راه حلی برای بهتر شدن وضعیت شما ارائه دهد. اگرچه آسم یک بیماری رایج است ولی در عین حال یک وضعیت جدی است که نیاز به تشخیص پزشکی صحیح و درمان هدفمند دارد.